Aktualności

Po przełomowych wydarzeniach roku 1989 w polskiej polityce i gospodarce zaszło wiele zmian, a uzyskane przez Polaków swobody obywatelskie stworzyły prawdziwą możliwość na tworzenie oficjalnych struktur i organizacji wolnych od politycznych nacisków. Oficjalną gwarancją wolności zrzeszania się była, wchodząca w życie dnia 7 kwietnia 1989 roku, Ustawa – Prawo o stowarzyszeniach, która „umożliwiła obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestnictwa w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań” ^[1]. Nowe prawo zapoczątkowało dynamiczny rozwój trzeciego sektora.

Ważnym składnikiem potencjału ekonomicznego organizacji pozarządowych, w opinii analityków Głównego Urzędu Statystycznego, są przychody. Ten komponent, obok potencjału społecznego, jest jedną z oznak, które pozwalają na miarodajną ocenę stopnia rozwoju trzeciego sektora^[2].

W cyklicznym raporcie Głównego Urzędu Statystycznego możemy znaleźć informację, że w 2018 r. aż 91,6 proc. badanych organizacji pozyskało środki finansowe ze źródeł zewnętrznych takich jak zbiórki publiczne, dotacje, darowizny, odsetki, dywidendy oraz przychód generowany przez prowadzenie działalności gospodarczej. Na 32,9mld zł  przywołanych środków niemalże połowa, bo aż 48,8 proc. była pozyskana przez 69 100 stowarzyszeń i innych, podobnych organizacji społecznych. 31,1 proc. z powyższej sumy uzyskało 14 500 fundacji, natomiast 9,3 proc. przychodów osiągnęły społeczne podmioty wyznaniowe odpowiedzialne za liczbę 1,8 proc. organizacji w ogólnej bazie polskich organizacji społecznych^[5].

Polski sektor ngo boryka się z problemem znacznych dysproporcji przychodów, ściśle związanym ze stażem funkcjonowania organizacji – im starsza organizacja tym wyższy osiąga przychód. Współczynnik koncentracji Giniego wyniósł w 2018 r. 0,899. Skala tego zjawiska została dobitnie przedstawiona na poniższym wykresie – przychody powyżej 1 mln zł osiąga tylko 5,2 proc. organizacji^[6].

Wykres nr 1

Źródło: GUS: Sektor non-profit w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html, str. 63, [dostęp: 01.09.2021].

Organizacje pozarządowe podlegają obowiązkowi składania corocznych sprawozdań finansowych, w ramach których informują odpowiednie organy o swojej działalności merytorycznej oraz finansowej. Katalog danych, które organizacje pozarządowe muszą zawszeć w sprawozdaniu jest wymieniony w załączniku 6 do Ustawy 
z dnia 29 września 1994 t. o rachunkowości^[7]. Obejmuje on: nazwę, siedzibę, adres organizacji, numer we właściwym rejestrze sądowym albo ewidencji, w której znajduje się organizacja, wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeżeli jest on ograniczony, wskazanie czy sprawozdanie finansowe zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności przez jednostkę w dający się przewidzieć przyszłości oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności, omówienie przyjętych zasad polityki rachunkowości, w tym metod wyceny aktywów i pasywów, amortyzacji, ustalenia wyniku finansowego oraz sposobu sporządzania sprawozdania finansowego w zakresie, w jakim ustawa o rachunkowości pozostawia prawo wyboru, opis aktywów trwałych, aktywów obrotowych, pasywów, zobowiązań i rezerwy na zobowiązania, przychodów, kosztów, zysku/straty z działalności statutowej, przychodów, kosztów, zysku/straty z działalności gospodarczej, kosztów ogólnych zarządu, przychodów, kosztów, zysku/straty z działalności operacyjnej, przychodów, kosztów, zysku/straty z działalności finansowej, zysku/straty brutto, wysokości podatku dochodowego, zysku/straty netto^[8].

Okres sprawozdawczy jest równy rokowi obrotowemu co do zasady pokrywającemu się z rokiem kalendarzowym. Sprawozdanie finansowe powinno być przyjęte za pomocą uchwały organu wskazanego w statucie (co do zasady są to Walne Zgromadzenie Członków Stowarzyszenia, Rada Fundacji, Komisja Rewizyjna, Organ Nadzoru), a także podpisane przez wszystkich członków zarządu. Uchwała przyjmująca sprawozdanie finansowe jest dołączana do sprawozdania w formie załącznika^[9].  Członek zarządu ma prawo do odmówienia podpisania sprawozdania finansowego, jednak w tej sytuacji, jest on zobowiązany do pisemnego uzasadnienia odmowy. Uzasadnienie odmówienia podpisania sprawozdania finansowego także jest dołączane w formie załącznika do sprawozdania finansowego. Sprawozdania finansowe organizacji pozarządowych są adresowane do Urzędów Skarbowych^[10]. W sytuacji, gdy stowarzyszenie lub fundacja prowadzą działalność gospodarczą, to są dodatkowo zobowiązane, do przesłania swojego sprawozdania bezpośrednio 
do Krajowego Rejestru Sądowego^[11].

Specyfika polskiego trzeciego sektora oraz jego finansowania może także zostać przedstawiona w oparciu o wzorcowe przykłady, należących do stworzonego na potrzeby tej analizy podziału na organizacje: społeczne, charytatywne, działające przy spółkach, sportowe, wychowawczo młodzieżowe, można zaobserwować szczególnie istotne dla każdej grupy źródła przychodów. Wynikają one w znacznej mierze z profilu aktywności podejmowanych 
przez organizacje oraz ze skali oddziaływania na opinie publiczną. W tabelach przedstawione zostały dane dotyczące przychodów wygenerowanych przez wybrane organizacje z wyszczególnieniem kapitału wynikającego z działalności statutowej (przychody pochodzące z nieodpłatnej działalności statutowej pożytku publicznego, a także pozostałe przychody z działalności statutowej), pozostałych przychodów operacyjnych oraz przychodów finansowych (wśród których można wskazać dywidendy, udziały w zyskach, odsetki, zysk ze zbycia inwestycji, a także inne). 

• Fundacja ORLEN

• Polskie Towarzystwo Taneczne

• Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży

• Stowarzyszenie Przymierze Rodzin

• FUNDACJA RAKNROLL

Autor: Dominik Zdebik

^[1] Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. 1989 Nr 20, poz. 104).

^[2] GUS: Sektor non-profit w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html, [dostęp: 01.09.2021].

^[3] Instytut na rzecz kultury prawnej Ordo Iuris: Fundacja Batorego po raz kolejny odmawia informacji o procedurze podziału 37 mln euro z funduszy norweskich, https://ordoiuris.pl/wolnosci-obywatelskie/fundacja-batorego-po-raz-kolejny-odmawia-informacji-o-procedurze-podzialu-37, [dostęp: 25.08.2021].

^[4] GUS: Sektor non-profit w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html, [dostęp: 01.09.2021].

^[5] GUS: Sektor non-profit w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html, [dostęp: 01.09.2021].

^[6] GUS: Sektor non-profit w 2018 r., https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/gospodarka-spoleczna-trzeci-sektor/sektor-non-profit-w-2018-roku,1,7.html , [dostęp: 01.09.2021].

^[7] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tj. Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591).

^[8] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tj. Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591).

^[9] Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2261), Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2167).

^[10] Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2261), Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2167).

^[11] Serwis informacyjno-usługowy dla przedsiębiorców: Kto i kiedy musi składać sprawozdanie finansowe, https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/podatki-i-ksiegowosc/chce-prowadzic-ksiegowosc/kto-i-kiedy-musi-skladac-sprawozdania-finansowe-do-krs, [dostęp: 01.09.2021].