Aktualności

Sądy administracyjne zajmują się kontrolą działalności organów administracji publicznej (art. 184 Konstytucji RP). Zważywszy na treść dyspozycji konstytucyjnej, jak i różne przepisy ustaw, w tym tekście określenia organ oraz podmiot zobowiązany będą stosowane zamiennie.

Instrumentem prawnym inicjującym postępowanie sądowoadministracyjne jest skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. W sprawach dotyczących dostępu do informacji publicznej istnieje możliwość złożenia skargi do WSA w sytuacji:

Skargę do WSA można zatem wnieść zasadniczo po wyczerpaniu środków zaskarżenia. Oznacza to, że zaskarżyć należy nie decyzję odmawiającą dostępu do informacji publicznej lub umarzającą postępowanie, ale decyzję organu wyższego stopnia, która utrzymała decyzje podmiotu zobowiązanego w mocy.

Wyjątkiem jest wspomniana sytuacja, gdy stronie przysługuje jedynie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy – wówczas można zrezygnować ze składania takiego wniosku i zaskarżyć bezpośrednio decyzję odmawiającą udzielenia informacji publicznej lub umarzającą postępowanie.

Sztuka sporządzania pisma

W nagłówku skargi należy wskazać miejscowość i datę sporządzenia skargi oraz umieścić oznaczenie sądu, do którego jest skierowana, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, jak również adresy tych podmiotów.

Już w treści nagłówka warto zamieścić informację o wysokości uiszczonego wpisu sądowego, który w wypadku skarg z tytułu odmowy udzielenia dostępu do informacji publicznej wynosi 200 zł. Dalej powinien nastąpić tytuł skargi, który już w swojej treści może wskazywać zaskarżoną decyzję.

Poniżej umieścić trzeba przedmiot zaskarżenia – a zatem wskazać, że działając na podstawie przepisów zaskarżamy określoną decyzje w całości lub w określonej części, względnie że zaskarżeniu podlega stan bezczynności lub przewlekłości postępowania. Dalej powinny zostać sformułowane zarzuty wobec zaskarżonej decyzji, tj. określenie jakie przepisy prawa bądź jaki interes prawny został naruszony).

Jeżeli sformułowanie konkretnych zarzutów z powołaniem na poszczególne przepisy rodzi trudności, wówczas można poprzestać na ogólnym scharakteryzowaniu, na czym polega naruszenie prawa lub interesu prawnego.

Dalej powinny zostać sformułowane wnioski zaskarżenia – żądanie adresowane do WSA, zawierające oczekiwania skarżącego co do treści rozstrzygnięcia. Wnioskami takimi sąd administracyjny nie jest związany, może zatem sprawę rozstrzygnąć odmiennie. Sąd uwzględniając skargę może uchylić decyzję w całości lub w części, stwierdzić jej nieważność lub stwierdzić jej wydanie z naruszeniem prawa.

Zazwyczaj wnosić należy o uchylenie decyzji i decyzji utrzymanej w mocy przez organ II instancji. Jeżeli skarga dotyczyła decyzji wydanej na skutek wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy lub bezpośrednio decyzji podmiotu zobowiązanego (w przypadku rezygnacji z wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy), wówczas można wnosić również o zobowiązanie organu do udostępnienia informacji publicznej.

Odmiennie sytuacja przedstawiać się będzie w przypadku spraw o bezczynność lub przewlekłość postępowania. Wówczas należy wnioskować o zobowiązanie organu do podjęcia określonych działań. Pamiętać przy tym należy, że nieskuteczny będzie wniosek o zobowiązanie organu do rozstrzygnięcia sprawy w określony sposób – tj. najczęściej wniosek o zobowiązanie organu do udostępnienia informacji publicznej, bowiem celem skargi jest jedynie przerwanie stanu bezczynności lub przewlekłości, a nie merytoryczna ingerencja w postępowanie przed podmiotem zobowiązanym. Jednocześnie sąd powinien stwierdzić, czy przewlekłość lub bezczynność miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Można również zawnioskować o nałożenie na organ grzywny. Sformułować można także wniosek o zwrot od strony przeciwnej kosztów postępowania. W przypadku, gdy strona jest reprezentowana przez radcę prawnego lub adwokata, wówczas wniosek taki musi być złożony najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia. W braku zastępstwa przez podmiot profesjonalny, sąd orzeka o kosztach postępowania z urzędu i wniosek nie musi być w ogóle sformułowany.

Po sformułowaniu wniosków powinno nastąpić uzasadnienie skargi. Jakkolwiek nie jest ono elementem obowiązkowym, to warto je sporządzić. W uzasadnieniu dokładnie opisać należy przebieg postępowania przed podmiotem zobowiązanym (oraz przed organem wyższego stopnia, jeżeli miało miejsce) oraz zaprezentować swoje stanowisko i argumenty na jego poparcie.

Po uzasadnieniu należy skargę własnoręcznie podpisać oraz wymienić załączniki. Do skargi załączyć trzeba jej odpis dla drugiej strony (tj. dodatkowy egzemplarz), dowód wpłaty wpisu oraz ewentualnie inne dokumenty, jak przykładowo odpis z Krajowego Rejestru Sądowego potwierdzający umocowanie osoby składającej skargę do reprezentowania podmiotu występującego z wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej.

Terminy zazwyczaj miesięczne

Skargę należy wnieść w terminie 30 dni od doręczenia decyzji, którą zamierzamy zaskarżyć. Odmiennie jest w przypadku, gdy przedmiotem zaskarżenia jest stan bezczynności lub przewlekłości postępowania – wówczas skargę można wnieść w każdym czasie.

Jeżeli przedmiotem zaskarżenia jest stan bezczynności, wówczas skarga nie musi być poprzedzona wniesieniem ponaglenia, co potwierdzone zostało w orzecznictwie sądowym. W przypadku skargi na stan przewlekłości postępowania – biorąc pod uwagę brak aktualnego orzecznictwa – warto takie ponaglenie do organu skierować.

Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Oznacza to, że termin do wniesienia skargi zostanie zachowany, jeżeli w ciągu 30 dni od otrzymania decyzji skarga zostanie nadana w polskim urzędzie pocztowym (względnie w konsulacie, jeżeli przesyłka ma być nadana poza granicami RP) na adres organu, który wydał zaskarżoną decyzję.

Po otrzymaniu skargi powinien on zasadniczo przekazać ją w ciągu 30 dni do właściwego sądu administracyjnego. Zgodnie jednak z ustawą organowi przysługują pewne uprawnienia autokontrolne – może on mianowicie w całości skargę uwzględnić w terminie 30 dni od jej otrzymania. W tej sytuacji organ powinien uchylić swoją decyzję i wydać nowe, merytoryczne rozstrzygnięcie.

Posiedzenie i rozpatrzenie – wysoki sąd w akcji

Sąd administracyjny zasadniczo rozpoznaje sprawy na rozprawie. O terminie i miejscu rozprawy zawiadamia się strony pisemnie lub poprzez ogłoszenie w trakcie posiedzenia, na którym są one obecne. O ile sąd w powiadomieniu wyraźnie nie zaznaczy, że obecność strony jest obowiązkowa – nie ma konieczności osobistego stawiennictwa.

Jeżeli strony stawią się na rozprawie to rozpoczyna ją sprawozdanie sędziego, który zwięźle przedstawia stan sprawy. Następnie strony – najpierw skarżący, a potem organ – zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz składają wyjaśnienia. Przewodniczący składu orzekającego zamyka rozprawę, gdy uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną.

Sąd merytorycznie rozstrzyga sprawę wyrokiem. Jego wydanie następuje po tajnej nardzie sędziów i głosowaniu. Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę.

Jednakże w sprawie zawiłej sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do 14 dni. W postanowieniu o odroczeniu sąd powinien wyznaczyć termin ogłoszenia wyroku i ogłosić go niezwłocznie po zamknięciu rozprawy. Termin ten może być przedłużony tylko raz i co najwyżej o 7 dni.

Uzasadnienie jest sporządzane z urzędu w terminie 14 dni, gdy skarga została uwzględniona. W przeciwnym wypadku należy w terminie 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia wyroku złożyć wniosek o sporządzenie uzasadnienia.

Od wydanego przez WSA wyroku przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wnieść ją należy w terminie 30 dni od otrzymania wyroku wraz z uzasadnieniem. Skargę kasacyjną co do zasady sporządzić musi adwokat lub radca prawny (tzw. przymus adwokacko-radcowski).

Powściągliwość zawsze w cenie

Na zakończenie wskazać należy, że złożenie skargi do WSA poprzedzone być musi spokojnym i rzetelnym namysłem. Postępowania takie będzie czasochłonne oraz – o czym była już mowa – generuje dodatkowe koszty.

Nie zawsze skutkuje ono zadowalającym wnioskodawcę wynikiem. Niekiedy istnieje teoretyczna możliwość wystąpienia ze skargą na bezczynność podmiotu zobowiązanego – przykładowo w sytuacji, gdy podmiot deklaruje udostępnienie informacji, lecz wzywa do wyrażenia zgody na przetwarzanie danych osobowych, wzywa do ujawnienia zasad reprezentacji wnioskodawcy (w przypadku wniosków kierowanych przez organizacje społeczne, jednostki organizacyjne lub ich współpracowników) bądź do zmiany formy wniosku lub do doprecyzowania żądanej informacji.

Wówczas wskazane byłoby zastosowanie się do wezwania sformułowanego przez podmiot zobowiązany, z ewentualnym wskazaniem, że w ocenie wnioskodawcy żądanie to nie jest uzasadnione (niekiedy jednak lepiej zrezygnować z takiej oceny – jeżeli postępowanie przebiega w atmosferze „życzliwej kooperacji” między podmiotem zobowiązanym a wnioskodawcą).

Trzeba mieć bowiem świadomość, że zastosowanie się do formułowanych przez podmiot zobowiązany wezwań i próśb może przynieść lepsze efekty, niż podejmowanie sporu sądowego, który zawsze obciążony jest ryzykiem porażki.