Aktualności

Zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej podmiot zobowiązany do jej udostępnienia ma prawo pobrać od wnioskodawcy dodatkową opłatę w sytuacji, gdy na skutek udostępnienia informacji ma ponieść dodatkowe koszty związane z udostępnieniem informacji w sposób wskazany we wniosku lub przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku.

Zasadą jest, że informacja  publiczna ma być udostępniona w takiej formie, jak żąda tego wnioskodawca, stąd też możliwość pobrania opłaty wiąże się zarówno z koniecznością przekształcenia, jak i przetworzenia informacji publicznej.

Bezpłatność dostępu do informacji publicznej

Zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej zasadą jest bezpłatne udostępnianie informacji – pobieranie jakichkolwiek opłat jest możliwe tylko w sytuacjach wyjątkowych.

Jednocześnie w takich sytuacjach podmiot udzielający informacji ma obowiązek w ciągu 14 dni od daty złożenia wniosku poinformować wnioskodawcę o wysokości kosztów związanych z udostępnieniem mu informacji w sposób i w formie przez niego wybranej. Od dnia powiadomienia wnioskodawcy liczy się kolejny 14-dniowy termin do udostępnienia informacji.

Zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

Z powodu braku wniesienia opłaty podmiot zobowiązany nie będzie mógł ani odmówić udostępnienia informacji, ani też pozostawić sprawy (wniosku) bez rozpoznania. Podmiot nie może uzależnić udostępnienia informacji publicznej od uiszczenia opłaty, skoro powstanie tego obowiązku w wysokości odpowiadającej kosztom związanym ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia informacji i wezwanie strony do uiszczenia tej opłaty powoduje jedynie przesunięcie terminu udostępnienia tej informacji.

Przykład: Jan Z. złożył 15 listopada 2017 roku do Burmistrza Gminy C. wniosek o udostępnienie informacji publicznej w formie kserokopii wszystkich umów cywilnoprawnych zawartych przez ostatnie 20 lat w związku z obsługą prawną Urzędu Gminy i jednostek organizacyjnych Gminy. 20 listopada 2017 roku Burmistrz poinformował Jana Z., że koszt udzielenia takiej informacji wyniesienie 250 zł. Od dnia 21 listopada będzie biegł 14-dniowy termin na udzielenie odpowiedzi zgodnej z wnioskiem. Zgodnie z zasadami liczenia terminów upłynie on wraz z końcem dnia 4 grudnia 2017 roku.

Procedura ta jest jedyną możliwą drogą do zażądania od wnioskodawcy pobrania uiszczenia opłaty dodatkowej. Okres 14 dni jaki musi upłynąć od dnia poinformowania o wysokości opłaty do udzielenia informacji służy zastanowieniu się wnioskodawcy, czy chce ponieść koszty, czy też zmienić swój wniosek. W przypadku, gdy wnioskodawca nie zajmie żadnego stanowiska podmiot udziela informacji w pierwotnie żądanej formie. Poza tym niedopuszczalne jest żądanie opłaty równolegle udzieleniem informacji publicznej, a więc podmiot nie może udzielając informacji jednocześnie zażądać za nią opłaty

Zasady ustalania wysokości opłaty dodatkowej

Prawo do pobierania opłaty może dotyczyć tylko dodatkowych kosztów związanych z żądanym sposobem udostępnienia informacji. Chodzi tu więc o koszty rzeczywiste, realne, faktycznie ponoszone przez podmiot w związku z określonym sposobem udostępnienia informacji. Koszty te z natury rzeczy mogą być różne przy realizacji konkretnych wniosków o udostępnienie informacji publicznej. Ponadto opłaty za udostępnienie informacji publicznej nie mogą być wprowadzone w formie cennika bądź stawek ryczałtowych.

Warto pamiętać, że udzielanie informacji publicznej jest obowiązkiem wskazanych w ustawie podmiotów, stąd też winny one tak zorganizować swoją działalność, np. delegując do tego typu zadań pracownika, aby móc udzielać żądanych informacji publicznych. Stąd też za „dodatkowy koszt” może zostać uznany tylko taki, który wykracza poza normalne koszty funkcjonowania podmiotu zobowiązanego.

Podmiot zobowiązany może obciążyć wnioskodawcę tylko takimi kosztami, które wynikają z treści wniosku, w którym określono specyficzny, niezwiązany ze zwyczajnym sposobem funkcjonowania podmiotu sposób udzielenia informacji.

Do tej kategorii – co niestety zdarza się w praktyce – nie może być zaliczona np. potrzeba zatrudnienia dodatkowego pracownika czy kupno kserokopiarki. Pobranie dodatkowej opłaty jest usprawiedliwione przede wszystkim wtedy, gdy wnioskodawca żąda informacji na nietypowym nośniku, czy wymagającej przeprowadzenia bardzo czasochłonnej kwerendy w dokumentach podmiotu. Współcześnie udzielenie informacji w postaci skanu z pewnością nie wymaga dodatkowych nakładów, natomiast w przypadku skserowania dużej ilości materiałów wydaje się usprawiedliwiać możliwość żądania opłaty.

Niestety niejednokrotnie podmioty zobowiązane do udostępnienia informacji publicznej żądają nadzwyczaj wygórowanych kosztów za ich udzielenie, powołując się np. na konieczność zatrudnienia dodatkowego pracownika czy zakup sprzętu potrzebnego do skopiowania danych. Tego typu praktyki są przykładem rażącego nadużycia prawa i w żaden sposób nie mogą być usprawiedliwiane możliwością pobierania opłaty dodatkowej za dostęp do informacji publicznej.

Charakter pisma określającego wysokość opłaty i jego wpływ na udostępnienie informacji publicznej

Pismo informujące o wysokości opłaty za udostępnienie informacji publicznej jest czynnością z zakresu administracji publicznej stwierdzającą obowiązek poniesienia opłaty oraz ustalającej jej wysokość, która kreuje zobowiązanie o charakterze finansowym. Czynność ta może być określona przykładowo jako: „zarządzenie”, „zawiadomienie”, „wezwanie”, „informacja”, czy nawet „postanowienie”, jak również może nie zawierać określenia formy i stanowić pismo skierowane do wnioskodawcy.

Z punktu widzenia prawa samo zawarcie w treści pisma informacji o wysokości opłaty za udostępnienie informacji publicznej jest zupełnie wystarczające. Od takiej czynności przysługuje wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. Po dokonaniu takiego wezwania i bezskutecznym upływie terminu przewidzianego do zajęcia stanowiska przez podmiot zobowiązany, bądź też po odmowie uwzględnienia wystosowanego wezwania, wnioskodawcy przysługuje skarga do właściwego sądu administracyjnego.

Działaj, gdy masz zasadne wątpliwości

Stąd też jeżeli wnioskodawca uznaje, że wskazana przez podmiot zobowiązany do udostępnienia informacji publicznej kwota jest zbyt wysoka przede wszystkim powinien wezwać tenże podmiot do usunięcia naruszenia prawa wskazując argumenty świadczące o niewłaściwym określeniu kwoty opłaty. Jeżeli czynność ta nie przyniesienie pożądanego skutku można wnieść skargę do sądu administracyjnego.

Jeżeli wnioskodawca uznaje, że wskazana przez organ wysokość opłaty za udostępnienie informacji publicznej jest zbyt wysoka najpierw powinien wezwać organ do zaprzestania naruszania prawa, dokładnie wskazując argumenty przemawiające za przeszacowaniem wysokości opłaty.

Uiszczenie opłaty powinno nastąpić po udzieleniu informacji publicznej zgodnie z żądaniem zawartym we wniosku. Dopiero bowiem po otrzymaniu informacji można stwierdzić, czy została ona udzielona zgodnie z wnioskiem.

Poza tym w orzecznictwie sądowym jednoznacznie dominuje pogląd, że nie można uzależniać udzielenie informacji od uiszczenia opłaty. Stąd ewentualne żądanie podmiotu zobowiązanego dokonania opłaty przez wnioskodawcę przed udzieleniem informacji nie ma podstaw w obowiązujących przepisach prawa oraz nie pozostaje w związku z samym rozpatrzeniem wniosku.

Natomiast w przypadku nieuiszczenia opłaty przez wnioskodawcę po udzieleniu informacji publicznej zgodnej z żądaniem podmiot zyska prawo do wszczęcia egzekucji na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.