Newsfeed

Zgodnie z art. 61 ust. 2 Konstytucji RP prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne obejmuje m.in. możliwość wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.

Z kolei art. 3 ust. 1 pkt 3 u.d.i.p. stanowi, że prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów. Konkretyzacja wskazanego uprawnienia następuje w ustawie oraz w szeregu innych aktów normatywnych.

Przez sformułowanie „kolegialne organy władzy publicznej pochodzące z wyborów powszechnych” należy rozumieć zarówno organy państwowe, jak i organy jednostek samorządu terytorialnego.

Do organów takich zaliczyć można Sejm RP, Senat RP, radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa, a w przypadku samorządowych jednostek pomocniczych zebranie wiejskie oraz rady dzielnicy i osiedla.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 u.d.i.p. posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów oraz kolegialnych organów pomocniczych organów pochodzących z wyborów powszechnych są jawne i dostępne.

W stosunku do organów pomocniczych (takich jak komisje rady gminy, różnego rodzaju zespoły itp.) ustawodawca sformułował dodatkowe zastrzeżenie, zgodnie z którym posiedzenia ich są jawne i dostępne, o ile stanowią tak przepisy ustaw albo akty wydane na ich podstawie lub gdy organ pomocniczy tak postanowi.

Wspomniane organy i organy pomocnicze zobowiązane są do zapewnienia środków lokalowych i technicznych umożliwiających wykonywanie prawa dostępu do ich posiedzeń. Ograniczenie dostępu do posiedzeń tych organów z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom – oznacza to, że niedopuszczalna jest sytuacja, w której organ kolegialny zapewnia dostęp jedynie arbitralnie wybranym organizacjom społecznym czy poszczególnym osobom.

Istnieje ponadto ciążący na organach i organach pomocniczych obowiązek sporządzania i udostępniania protokołów lub stenogramów ich obrad, chyba że sporządzą i udostępnią one materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady. Zasady określone przez ustawę stosuje się odpowiednio do pochodzących z powszechnych wyborów kolegialnych organów jednostek pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego i ich kolegialnych organów pomocniczych.

W odniesieniu do organów państwowych, tj. Izb parlamentarnych, to z uwagi na charakter niniejszego opracowania, ograniczyć się można do pewnych podstawowych uwag.

Zasady dostępu do ich posiedzeń są uregulowane odpowiednio w Regulaminach obydwu Izb (art. 61 ust. 4 Konstytucji RP). Prawodawca konstytucyjny zdecydował się zresztą na potwierdzenie jawności posiedzeń Sejmu w art. 113 Konstytucji RP, który za pośrednictwem art. 124 Konstytucji RP, stosować należy również do Senatu. Uregulowanie zagadnienia dostępu do posiedzeń Izb parlamentarnych na szczeblu konstytucyjnym, a w zakresie szczegółowym zaliczenie go do materii regulaminowej, wynika z poszanowania autonomii Sejmu i Senatu – ma zapobiegać ingerencji innych organów uczestniczących w procesie legislacyjnym w wewnętrzne funkcjonowanie Izb.

Zgodnie z art. 172 ust. 1 Regulaminu Sejmu posiedzenia Sejmu są jawne. Jawność tę zapewnia się w szczególności poprzez wcześniejsze informowanie opinii publicznej o posiedzeniach, umożliwienie prasie, radiu i telewizji sporządzania sprawozdań z posiedzeń oraz umożliwienie publiczności obserwowania obrad Sejmu z galerii w sali plenarnej, na zasadach określonych przez Marszałka Sejmu w przepisach porządkowych.

Aktem porządkowym o podstawowym znaczeniu praktycznym jest zarządzenie nr 1 Marszałka Sejmu z dnia 9 stycznia 2008 r. w sprawie wstępu do budynków pozostających w zarządzie Kancelarii Sejmu oraz wjazdu na tereny pozostające w zarządzie Kancelarii Sejmu. Zgodnie z treścią tego zarządzenia, wstęp do budynków, w tym na salę posiedzeń Sejmu, w kuluary i na galerię podczas obrad Sejmu odbywa się po okazaniu dokumentów uprawniających do wstępu lub wjazdu, chyba że przepisy zarządzenia wyraźnie stanowią inaczej.

Dokumenty te, to w przypadku osób indywidualnych jednorazowa karta wstępu, zaś w przypadku grup zorganizowanych imienna lista zawierająca dane członków grupy. Jednorazowa karta wstępu wydawana jest przez Straż Marszałkowską w Dziale Przepustek, na podstawie zgłoszonego tam najpóźniej na co najmniej 24 godziny przed posiedzeniem Sejmu, pisemnego wniosku o wydanie karty.

Do wydania karty niezbędne jest posiadanie dokumentu tożsamości ze zdjęciem. Pisemne zgłoszenie zorganizowanej grupy osób, opatrzone pieczęcią umożliwiającą identyfikację grupy, kieruje się natomiast do Straży Marszałkowskiej. Zgłoszenia powinny być składane co najmniej na 48 godzin przed planowanym wstępem.

Osoby uczestniczące w posiedzeniach organów Sejmu (chodzi przede wszystkim o posiedzenia komisji) bądź w spotkaniach organizowanych przez te organy, kluby albo koła poselskie, senackie i parlamentarne oraz przez inne podmioty, a także członkowie oficjalnych delegacji zagranicznych, wchodzą na tereny i do budynków na podstawie list imiennych, po okazaniu strażnikowi Straży Marszałkowskiej dokumentu tożsamości ze zdjęciem. Listy takie przygotowują sekretariaty komisji sejmowych i senackich, a także organizatorzy spotkań. Tam zatem należy kierować zgłoszenia dotyczące dostępu do posiedzeń komisji lub uczestnictwa w spotkaniach.

W praktyce czyni się to poprzez zgłoszenie mailowe, niekiedy dopuszczalne są zgłoszenia telefoniczne. Regulamin Senatu kwestie związane z udostępnieniem publiczności obrad Izby Wyższej pozostawił do regulacji Marszałka Senatu. W tym przedmiocie wydane zostało zarządzenie nr 4 Marszałka Senatu z dnia 18 lipca 2013 r. w sprawie zasad wstępu na posiedzenia Senatu i komisji senackich (dalej jako zarządzenie nr 4), zgodnie z którym osoby zainteresowane bezpośrednią obserwacją obrad Senatu zgłaszają się do Centrum Informacyjnego Senatu Kancelarii Senatu na co najmniej 24 godziny przed planowanym wstępem (§ 3 zarządzenia nr 4). Centrum Informacyjne Senatu zgłasza wstęp tych osób do Straży Marszałkowskiej, która na tej podstawie wystawia jednorazowe karty wstępu.

Jeżeli liczba osób zainteresowanych bezpośrednią obserwacją obrad Senatu jest większa od liczby miejsc w loży dla publiczności, Kancelaria Senatu umożliwia obserwację transmisji obrad Senatu w innej sali (§ 4 ust. 1 zarządzenia nr 4).

Osoby zainteresowane bezpośrednią obserwacją posiedzenia komisji senackich również zgłaszają się do Centrum Informacyjnego Senatu na co najmniej 24 godziny przed planowanym wstępem na posiedzenie komisji. Centrum Informacyjne Senatu Kancelarii Senatu zgłasza wstęp publiczności na posiedzenie komisji do Straży Marszałkowskiej oraz odpowiednio do Biura Prac Senackich albo Biura Spraw Międzynarodowych i Unii Europejskiej Kancelarii Senatu.

Na podstawie zgłoszenia Straż Marszałkowska wystawia jednorazowe karty wstępu (§ 11 ust. 3 zarządzenia nr 4). Pamiętać należy, że Sejm oraz Senat mogą podjąć decyzję o tajności obrad.

Dostęp do posiedzeń organów jednostek samorządu terytorialnego podchodzących z wyborów powszechnych

Szczegółowe regulacje w zakresie dostępu do posiedzeń poszczególnych organów kolegialnych jednostek samorządu terytorialnego pochodzących z wyborów powszechnych określają przepisy ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym oraz ustawy o samorządzie województwa.

Prawo wstępu na sesje rady gminy oraz posiedzenia jej komisji określone jest w art. 11b ust. 2 u.s.g.; analogiczna regulacja odnośnie do sesji rady powiatu oraz posiedzeń jej komisji zawarta jest w art. 8a ust. 2 u.s.p., zaś w stosunku do sesji sejmiku województwa i posiedzenia jego komisji w art. 15a ust. 2 u.s.w.

WAŻNE: ZGODNIE Z OPINIĄ WYRAŻONĄ PRZEZ NSA MATERIAŁY AUDIOWIZUALNE LUB TELEINFORMATYCZNE SĄ ŹRÓDŁEM INFORMACJI PUBLICZNEJ Z POSIEDZEŃ RADY GMINY LUB JEJ KOMISJI JEDYNIE W WYPADKU, GDY NIE ZOSTAŁ SPORZĄDZONY PROTOKÓŁ ORAZ O ILE MATERIAŁY TE W PEŁNI REJESTRUJĄ OBRADY. POZA TYM WYPADKIEM MATERIAŁY TE MA JĄ CHAR AK TER POMOCNICZ Y I WEWNĘTR ZNY, A ZATEM NIE STANOWIĄ INFORMACJI PUBLICZNEJ (WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO W WARSZAWIE Z DNIA 15 CZERWCA 2016 R., SYGN. AKT I OSK 3162/14, LEX NR 2082597).

O ile jednak z przepisów wskazanych ustaw jasno wynika prawo do wstępu na posiedzenia komisji, stanowiących w świetle regulacji ustawy organy pomocnicze rady gminy, rady powiatu oraz sejmiku województwa, o tyle zasady do dostępu do dokumentów z tych posiedzeń – takich jak protokoły, stenogramy, czy zapisy audiowizualne – określone są przez odpowiednio statut gminy, powiatu oraz województwa.

Jeżeli zatem statut jednostki samorządu terytorialnego nie przewiduje możliwości ich udostępnienia, to wówczas wnioskodawca może spotkać się z decyzją odmowną

Ograniczenie to nie odnosi się oczywiście do protokołów z sesji rady gminy, rady powiatu oraz sejmiku województwa – są to bowiem organy pochodzące z wyborów powszechnych, nie organy pomocnicze.

Kwestie techniczne związane z dostępem publiczności do posiedzeń organów jednostek samorządu terytorialnego pochodzących z wyborów powszechnych winny być uregulowane w statucie jednostki samorządu terytorialnego. Powinien on przede wszystkim wskazywać, w jaki sposób informacja o miejscu i terminie posiedzenia organu będzie udostępniona mieszkańcom.

W praktyce odbywa się to najczęściej poprzez wywieszenie stosownej informacji w siedzibie organu. Za dobrą praktykę uznać należy publikowanie stosownej informacji w BIP lub na witrynie internetowej jednostki samorządu terytorialnego.

Statut powinien regulować również kwestię ewentualnych zgłoszeń zamiaru uczestnictwa w sesji lub posiedzeniu danego organu w charakterze publiczności. Dopuszczalne są tu oczywiście zgłoszenia pisemne, niekiedy również mailowe bądź telefoniczne.

Jeżeli statut oraz inne akty normatywne kwestii tej nie rozstrzygają, przyjąć należy, że wstęp jest wolny. Warto jednak skontaktować się odpowiednio wcześniej z pracownikami urzędu obsługującego dany organ, by uzyskać informację odnośnie do istniejącej w tym przedmiocie praktyki.