Newsfeed

Występując o dane, które mają charakter informacji publicznej przetworzonej pamiętać należy, że jej uzyskanie możliwe jest tylko w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Często zdarza się, że wnioskodawca przeświadczony jest, że żądana informacja ma charakter prosty, podczas gdy podmiot zobowiązany twierdzi, że ma ona charakter przetworzony.

Ciężar na barkach urzędu

Warto przy tym pamiętać, że co do zasady wnioskodawca nie ma obowiązku wiedzieć, że wnioskowana informacja ma charakter przetworzony. To podmiot zobowiązany powinien powiadomić wnioskodawcę, że żądane dane są w jego ocenie informacją przetworzoną i wezwać do pisemnego wskazania powodów, dla których jej udostępnienie jest istotne dla interesu publicznego.

Podmiot zobowiązany powinien przy tym podać konkretne argumenty, które przemawiają za uznaniem informacji za przetworzoną oraz wskazać, dlaczego nie dostrzega istnienia publicznego w jej uzyskaniu przez wnioskodawcę. Podmiot zobowiązany powinien też wyznaczyć wnioskodawcy odpowiedni termin dla nadesłania stosownego pisma.

Wówczas istnieją dwie możliwości:

1) wdanie się z podmiotem zobowiązanym w spór co do charakteru samej informacji – trzeba jednak pamiętać, że nawet informacja, której udostępnienie nie wymaga pogłębionych analiz czy sporządzania odrębnych zestawień może mieć charakter przetworzony, jeżeli dla jej uzyskania podmiot zobowiązany musi zaangażować dużą ilość pracowników (np. w celu przygotowania wielu kserokopii, weryfikacji dokumentów pod kątem obecności danych wrażliwych itp.);

2) pisemne uzasadnienie szczególnej istotności w uzyskaniu informacji dla interesu publicznego – wówczas wnioskodawca nie podejmuje polemiki z samym charakterem informacji publicznej, jako informacji przetworzonej, ale dąży do udowodnienia, że jej uzyskanie jest szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Nawet gdy wnioskodawca nie wykaże szczególnej istotności uzyskania informacji przetworzonej dla interesu publicznego, podmiot zobowiązany nie jest zwolniony z weryfikacji, czy sytuacja taka nie ma w danej sprawie miejsca. Podmiot zobowiązany powinien zatem z urzędu zbadać, czy w danej sprawie występuje interes publiczny uzasadniający udzielenie zainteresowanemu podmiotowi przetworzonej informacji publicznej.

Powstaje zatem pytanie, kiedy uzyskanie informacji przetworzonej jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Przepisy w żaden sposób nie definiują pojęcia interesu publicznego. Należy zatem odwołać się do poglądów wyrażanych przez naukę prawa i orzecznictwo sądów administracyjnych, które pomogą na pytanie to odpowiedzieć.

Nie teoria, lecz praktyka

Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę, czy udostępnienie informacji przetworzonej jest istotne jedynie dla wnioskodawcy, czy też dla szerokiego kręgu odbiorców. Jest to pierwszy krok, dla ustalenia, czy możemy uzyskać informację publiczną przetworzoną, choć oczywiście jego spełnienie nie przesądza, że pozyskanie informacji jest „szczególnie” istotne dla interesu publicznego.

W opinii przedstawicieli nauki prawa o istnieniu szczególnej istotności w uzyskaniu informacji publicznej przetworzonej może świadczyć bezpośredni związek prowadzonych badań z ustawowym celem danej instytucji lub z konkretnymi celami określonymi w oficjalnych dokumentach państwowych albo samorządowych (np. programy, plany itd.) bądź jeżeli stanowią one odpowiedź na problemy sprecyzowane przez same władze publiczne. Warto zatem wskazać w piśmie do podmiotu zobowiązanego, że związek taki istnieje.

Uzyskanie informacji publicznej przetworzonej nie może w żadnym przypadku służyć celom komercyjnym. Przesłanka szczególnej istotności udostępnienia informacji przetworzonej dla interesu publicznego nie jest także co do zasady spełniona, gdy informacja taka ma być wykorzystana w dysertacji naukowej (np. w rozprawie doktorskiej, co do której nie ma pewności, że zostanie opublikowana).

Nie przesądza o istnieniu szczególnie istotnego interesu publicznego brak zamieszczenia przez podmiot zobowiązany określonych informacji w BIP czy wskazanie, że dane zagadnienie jest objęte celami statutowymi wnioskodawcy będącego stowarzyszeniem czy fundacją.

Jak zauważa się w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego pojęcie interesu publicznego wiąże się natomiast z realną, konkretną i zindywidualizowaną możliwością wpływania na poprawę funkcjonowania instytucji państwowych lub samorządowych dla dobra ogółu. Nie chodzi przy tym jedynie o udostępnienie takiej informacji szerokiemu kręgowi odbiorców, np. w ramach publikacji, ponieważ uzyskanie informacji przetworzonej musi być szczególnie istotne dla interesu publicznego.

Wnioskodawca powinien zatem dążyć do udowodnienia, że uzyskanie konkretnej informacji pozwoli mu w sposób realny wpłynąć na działanie organów władzy publicznej dla lepszej ochrony interesu całej społeczności lub określonej, dużej grupy osób .

Tak wąskie rozumienie szczególnej istotności w uzyskaniu informacji przetworzonej dla interesu publicznego jest mocno niepokojące. Prowadzi ono do prostego wniosku, że podmiotami preferowanymi w uzyskaniu takiej informacji są posłowie, senatorowie, radni etc.

Jak wskazuje NSA do grupy takich podmiotów należą również jednostki prowadzące działalność naukową, jak Polska Akademia Nauk, państwowe jednostki badawcze a nawet grupy naukowców i indywidualni naukowcy, jeżeli dana informacja wiąże się ściśle z przedmiotem ich badań naukowych wspieranych przez sferę publiczną np. grantem lub dotacją publiczną.

Działalność rzecznicza przepustką do informacji

Nie oznacza to jednak, że jednostki trzeciego sektora w żaden sposób nie mogą otrzymać informacji publicznej przetworzonej. Jeżeli spotkamy się z sytuacją, w której podmiot zobowiązany żąda od nas wskazania, jaki szczególny interes publiczny wiąże się z uzyskaniem dostępu do informacji przetworzonej, wskazać można działalność rzeczniczą mającą na celu ochronę interesu publicznego lub zamiar jej wykorzystania w przygotowaniu projektu aktu prawnego w ramach obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, przesłanie opracowanych danych do organów władzy publicznej w celu usprawnienia ich działalności jako sugestie podjęcia określonych działań, poradniki dla pracowników podmiotu zobowiązanego lub innego organu władzy publicznej, itd.

Dodać również można, że wnioskodawca dysponuje odpowiednio wykwalifikowanymi pracownikami (w przypadku stowarzyszeń – członkami), którzy jako eksperci w danej dziedzinie mogą podjąć się analizy uzyskanych danych.

Tytułem przykładu wskazać można, że uzyskanie informacji publicznej przetworzonej przez związki pracodawców funkcjonujących w danej branży leży w interesie publicznym, o ile przyczyni się ona do poprawy funkcjonowania rynku, które odczują inni, niż sami pracodawcy obywatele.

I tak NSA uznał, że udostępnienie Polskiemu Związkowi Firm Deweloperskich informacji publicznej przetworzonej czyni zadość przesłance szczególnej istotności dla interesu publicznego.

W swoim wniosku PZFD wskazał: „Informacja o rzeczywistym czasie procesowania pozwoleń budowlanych pozwoli ocenić obiektywnie stan administracji architektoniczno-budowlanej, co niewątpliwie leży w istotnym interesie społecznym, gdyż problem dostępności mieszkań – ich liczby i ceny jest istotnym problemem społecznym”. W tym kontekście uwzględnia się również cele statutowe wnioskodawcy, jego działalność opiniodawczą oraz legislacyjną.

Jak z kolei zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach „Przesłankę «szczególnej istotności dla interesu publicznego», określoną w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.d.i.p., należy uznać za wypełnioną w takiej sytuacji, w której pozyskanie określonej informacji i jej upublicznienie leży w interesie nie tylko wnioskodawcy, ale także innych obywateli. […] Nie można zatem, tak jak uczynił to organ utożsamiać interesu publicznego wyłącznie z interesem państwa czy gminy”.

Uzyskanie informacji przetworzonej jest zatem szczególnie istotne dla interesu publicznego, gdy dotyczy ona dobra wspólnego określonej społeczności, realnie wpływając na funkcjonowanie organów władzy publicznej.

Nie jest to tożsame z interesem państwa, jednostki samorządu terytorialnego, czy tym bardziej określonego urzędu lub instytucji. Interes publiczny można natomiast utożsamiać z kolektywnym interesem członków wspólnoty lokalnej, regionalnej, a także narodowej.